روش درمان  پانکراس  به عوامل متعدد همچون نوع سرطان، میزان پیشرفت آن و وضعیت سلامت عمومی بدن فرد بستگی دارد.  چندین سال است که سایبرنایف Cyberknife بعنوان یک روش نوین در درمان سرطان پانکراس معرفی و بکار گرفته شده است. اما به هر حال درمان انتخاب شده برای بیمار با توجه به نیازهای وی تعیین خواهد شد. در ادامه  ابتدا  سرطان پانکراس  توضیح داده می شود و در نهایت روش های مرسوم و روش های نوین درمان کانسر پانکراس خصوصا کاربرد سایبر نایف توضیح داده میشوند.

سرطان پانکراس چیست؟

پانکراس ( لوزالمعده) یک اندام داخلی مهم در بدن است که  به نوعی تمام  بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. از آنجائی که پانکراس (لوزالمعده) آنزیم های اساسی بدن در حفظ حیات انسان  تولید می کند. ، ابتلا به سرطان پانکراس،  سایر ارگاه های دیگر بدن نیز ممکن است به سرعت تحت تاثیر قرارگیرند

پانکراس  که در بدن بعنوان یک اندام داخلی در  شکم و به صورت افقی در پشت و پایین معده انسان قرار دارد از سه قسمت سر، تنه و دم تشکیل شده است .  پانکراس  از طریق تولید آنزیم های آمیلاز، فسفو لیپاز، لیپاز، ریبونوکلئاز و پروتئاز، به فرایند تجزیه و هضم مواد غذایی دردستگاه گوارش کمک میکند. همچنین  با تولید هورمون انسولین و برخی هورمون های دیگر نظیر گلوکاگون و سوماتو استاتین و پلی پپتید پانکراسی  به تنظیم قند خون کمک می کند. 

علت  دقیق بروز سرطان پانکراس مشخص نمی باشد ، اگر چه استعمال دخانیات را به آن مرتبط می دانند.. به ندرت سرطان پانکراس در مراحل اولیه شناخته می شود.  این سرطان زمانی اتفاق می افتد که سلول های پانکراس در یک جهش DNA (ژنتیک)  سلولی ، بصورت مداوم و بدون کنترل رشد می کنند و با مرگ سلول های سالم ف سلول های سرطانی پابرجا می مانند و تشکیل یک تومور می دهند .  اکثرا کانسر پانکراس از سلول های مجرای پانکراس شروع میشوند و به آن آدنو کارسینوم پانکراس (سرطان غدد برون ریز پانکراس)  گفته می شود. انواع دیگر تومور های پانکراس از سلول های جزایر لانگرهانس، غدد درون ریز و سلول های عصبی -عضلانی پانکراس منشاء می گیرند.

علامت ها و نشانه های سرطان پانکراس اغلب تا پیشرفته نشدن این بیماری روی نمی دهد اما علائم زیر در سرطان پانکراس مشاهده می شود: درد ناحیه بالای شکمی تا پشت کمر، کاهش اشتها و کاهش وزن ناگهانی ، افسردگی ، نوعی دیابت ، انعقاد خون ، خستگی شدید ، زردی پوست و چشم (یرقان)

روش های تشخیص سرطان پانکراس

برای تشخیص سرطان پانکراس  ابتدا در شرح حال سابقه بیماری های فرد و خانواده بررسی می شود. سپس معاینات  فیزیکی انجام می شود. و بعد از آن آزمایشات  بیوشیمی خون و بیومارکر های سرطان و همچنین تست های تصویر برداری شامل  :

• سی تی اسکن یا سی تی اسکن محوری (CAT): این آزمایش اولین روش مورد استفاده برای تشخیص مرحله پیشرفت بیمار می‌باشد.
• مقطع‌نگاری با انتشار پوزیترون (PET)
• اسکن ام آر آی (MRI)
• آنژیوگرافی: یک نوع از عکس‌برداری رادیولوژی که برای بررسی وضعیت رگ‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• آندوسکوپی با امواج مافوق صوت (EUS)
• کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقب‌گرد یا ای‌آرسی‌پی (ERCP)
• آزمایش خون
• نمونه‌برداری
• آسپیراسیون از طریق سوزن‌های ریز (FNA)
• لاپاروسکوپی

روش های درمان سرطان پانکراس

روش های درمانی متعددی برای سرطان پانکراس وجود دارد؛ نظیر جراحی تومور، ، شیمی درمانی و پرتو درمانی.

جراحی با هدف کاهش علائم بماری ممکن است انجام شود. تکنیک های جراحی  با هدف خارج کردت توده تومور پانکراس و یا  بای پاس کردن مجاری صفراوی و یا  بای پاس معدی مجاری صفراوی را به روده متصل کنند.

با استفاده از داروها، امید به زندگی بعد از جراحی و حذف پانکراس بیشتر شده است. یکی از مطالعات انجام شده یافته است که  میزان سالهای  زنده بودن و ادامه زندگی ۷ سال پس از جراحی در افرادی که دچار وضعیت سرطانی نظیر پانکراتیت نشده اند  ۷۶ درصد است. اما در افرادی که دچار سرطان پانکراس هستند این نرخ ۷ ساله به ۳۱ درصد کاهش می یابد..

علاوه بر جراحی،  سایر روش های درمان سرطان پانکراس  عبارتند از :

• درمان با امواج رادیوفرکوئنسی (Radio Frequency Ablation (RFA) ) می‌تواند باعث گرم شدن و تخریب بافت‌ها با امواج رادیویی شود.
• درمان با امواج مایکروویو می‌تواند باعث گرم شدن سلول‌های سرطانی و از بین رفتن آن‌ها شود.

• سرد کردن یا منجمد کردن بافت‌های سرطانی می‌تواند به از بین رفتن آن‌ها کمک کند.
• آمبولیزاسیون یا کموامبولیزاسیون (Embolization or Chemoemboliztion).
• شیمی‌درمانی: داروهای شیمی درمانی  داروها یی هستند که یا با تاثیر مستقیم بر روی سلول سرطانی موجب مرگ سلول سرطانی می شود و یا از تقسیم سلول های سرطانی و ازدیاد آنها جلوگیری می کنند. این داروها از طریق  عروق خونی و بطور  سیستمیک (عمومی)  تجویز می شوند
• رادیوتراپی :  دو روش رادیوتراپی خارجی و رادیوتراپی  کاشتنی داخلی از روش های سنتی رادیوتراپی هستند . روش نوین رادیوتراپی تکنولوژی سایبرنایف در درمان سرطان پانکراس است که در ادامه توضیح بیشتری در ارتباط با سایبرنایف در درمان سرطان  پانکراس ارائه می شود.
• تارگت تراپی : استفاده از داروهای خاص که بطور اختصاصی  فقط  سلول سرطانی را شناسایی نموده و بر روی سلول های سرطانی موثر باشند و یر سلول های سالم اثر مخرب نداشته باشند. این داروها نظیر گروه داروهای  مهارکننده های تیروزین  کیناز  Tyrosine kinase inhibitors (TKIs)   می باشد. داروی  Erlotinib از این دسته داروها است.
• بیولوزیک تراپی  (درمان بیولوژیک یا ایمنی تراپی) : با تقویت  مواد ایمنی بدن بر علیه سلول هایسرطانی ، قدرت بدن رابر علیه سلول های سرطانی افزایش می دهنند.(مشاهده منبع کلیک کنید)

 سایبرنایف CyberKnife  یک نوع از درمان پرتودرمانی است که به عنوان رادیوتراپی stereotactic  (استروتاکتیک ) معروف است و همچنین به عنوان جراحی رادیویی (رادیو سرجری )  نامگذاری شده است. بر خلاف نام این روش  (نایف به معنی چاقو است) نشان می دهد،  سایبرنایف CyberKnife  در واقع یک چاقو نیست، اما نام تجاری دستگاه است. در این تکنولوژی رادیوتراپی  با پرتوهای تابش استروتاکتیک  فوتون های پرشتاب به   هر بخش از تومور و از هر جهت، با استفاده از دستگاههای  روباتیک انجام می شود.

 CyberKnife مانند رادیوتراپی معمولی و متعارف ، دوزهای بالایی از تابش را به تومور میدهد. آنچه که متفاوت است این است که پرتوهای بسیاری از دوزهای پایین در یک زمان به جای فقط یک پرتو بزرگ با دوز بالا (پرتودرمانی سنتی) استفاده می شود. در تکنولوژی سایبرنایف در درمان سرطان پانکراس ،  هر یک از پرتوهای تابشی دارای دوز کوچکی از تابش است و با استفاده از ریاضی پیشرفته تصویر و رباتیک کنترل کامپیوتری، سیستم قادر به ردیابی موقعیت تومور است و به حرکات بیمار و تنفس واکنش نشان می دهد و تنها هدف تومور را هدف قرار می دهد. این امر تضمین می کند که تومور دوز بالای تابش را دریافت می کند اما در اطراف بافت طبیعی بدن مقدار دوزهای قابل ملاحظه ای را دریافت می کند و برای بیماران ایمن تر می شود.(مشاهده  منبع کلیک کنید) رادیوتراپی متعارف معمولا از درمان های متعدد (به نام کسری شناخته می شود) تشکیل می شود و با هم ترکیب می شوند، این بخش ها به کل دوز رادیوتراپی می دهد. رادیوتراپی متعارف (سنتی)  می تواند تا 6 هفته برای تمام بخش هایی از تومور که باید پرتو درمانی شود زمانبندی شود ولی تکنولوژی سایبرنایف ، معمولا شامل مراجعه روزانه به واحد پرتودرمانی  سایبرنایف CyberKnife  برای سه تا 5 روز و یا حتی فقط یک روز باشد.

برای سرطان پانکراس، به علت نزدیکی ارگان های دیگر (معده، روده، دوازدهه، کبد، کلیه ها و نخاع)، انتقال سیگنال متداول از طریق رادیوتراپی معمولی (متعارف و سنتی)  بسیار دشوار است و سایبرنایف  CyberKnife می تواند روش دقیق تر  رادیوتراپی هدفمند به تومور را ارائه دهدو همچنین عوارض جانبی  بسیار کمتر دارد. مطالعات تحقیقاتی مختلف ،  اثر بخشی سایبرنایف در سرطان پانکراس را گزارش کرده اند. برای مثال در یک مطالعه تحقیقاتی در سال 2010 ،  کاربرد سایبرنایف  بر روی 20 بیمار در مزاحل 2و 3 پیشرفت  ازبیماری سرطان پانکراس ، نشان داد که این روش ضمن تاثیرموثر موضعی بر روی تومور پانکراس، کمترین اثر مسمومیت سلولی را در سلول های سالم ایجاد کرده است.  تعداد 6 بیمار از این گروه بطور کامل به درمان پاسخ دادند ، 9 نفر پاسخ نسبی داشتند و سه نفر از انها در شرایط ثابت و بدون پیشرفت سرطان قرارگرفتند. در 2   نفر از بیماران نیز پیشرفت بیماری کماکان  ادامه داشت. (مشاهده منبع کلیک کنید )

در یک مطالعه دیگر در 59 بیمار مبتلا به مرحله پیشرفته سرطان پانکراس ، سایبرنایف در درمان سرطان پانکراس بکار گرفته شد. نتایج این تحقیق بر اثر بخشی  بسیار عالی کاربرد سایبر نایف  در کنترل و جلوگیری از  پیشرفت  این بیماری دلالت داشته و همچنین کمترین اثر مسمومیت سلولی  در سلول های سالم را نیز به همراه داشته است . (مشاهده منبع کلیک کنید)

• https://www.cancer.gov/types/pancreatic/patient/pancreatic-treatment-pdq